Większość z nas od czasu do czasu odczuwa poczucie winy. Jest to normalna część naszej ludzkiej natury. Poczucie winy podpowiada nam, kiedy przekroczyliśmy granice naszych podstawowych wartości. Poczucie winy zmusza nas również do zbadania, jak nasze zachowanie wpływa na innych. Sprawia, że bierzemy odpowiedzialność, gdy zrobiliśmy coś złego i pomaga nam rozwinąć większe poczucie samoświadomości.
Poczucie winy jest określane również w kategoriach ośrodka nagrody i kary w systemie nerwowym człowieka. Kiedy coś zrobimy dobrze, ośrodek nagradza nas dobrym nastrojem, pozytywnymi emocjami i wzrostem samooceny. Kiedy zawiedziemy, szczególnie celowo i świadomie -otrzymujemy porcję emocji negatywnych, jak niepokój, zły nastrój, czy obniżenie funkcji psychofizycznych.
Różne formy poczucia winy
Wyrzuty sumienia towarzyszące najczęściej poczuciu winy dopadają nas w przeróżnych sytuacjach życiowych. Od złości na siebie, że znów zjedliśmy tort czekoladowy na kolację, że nie spędzamy tyle czasu, ile byśmy chcieli z najbliższymi, po zdrady, kłamstwa lub wykroczenia związane z prawem.
W zależności od sytuacji wyróżniamy dwie różne formy poczucia winy:
Uzasadnione poczucie winy
Chociaż jest to nieprzyjemne uczucie, „zdrowe” poczucie winy pomaga regulować nasze zachowania społeczne. Poczucie winy z uzasadnionego powodu jest oznaką, że nasze sumienie i zdolności poznawcze działają prawidłowo, aby powstrzymać nas przed powtarzaniem lub popełnianiem błędów. Daje nam to możliwość uczenia się, wyciągania wniosków i zmiany naszego zachowania w przyszłości. Uzasadnione poczucie winy mówi nam także, że musimy zareagować, aby naprawić ważne dla nas relacje lub naszą własną samoocenę.
Fałszywe poczucie winy
Pojawia się, gdy błędnie przyjmujemy odpowiedzialność za sytuację lub przeceniamy spowodowane nią cierpienie. Czujemy się winni w wyniku czegoś, co zrobiliśmy lub mogliśmy zrobić, nawet jeśli w żaden sposób nie było to złe lub nieetyczne. Fałszywe poczucie winy funkcjonuje jako zastępcza emocja, często wynikająca z nawyku usiłowania złagodzenia lub uniknięcia smutku, bezradności czy braku kontroli.
Przykładem fałszywego poczucia winy mogą być np.: emocje dziecka, które czuje się odpowiedzialne za rozwód rodziców lub poczucie winy kobiety, która straciła ciążę.
Negatywne skutki wynikające z życia z poczuciem winy
Kiedy poczucie winy staje się ułomnością, która paraliżuje codzienne czynności, na dłuższą metę może nieść za sobą katastrofalne skutki i w łatwy sposób zrujnować życie osobie cierpiącej z tego powodu.
Ciągłe karanie siebie za popełniane błędy jest wyczerpujące i bezproduktywne. Niekontrolowane i nadmierne poczucie winy wiąże się z chorobami psychicznymi, takimi jak lęk, depresja, dysforia (uczucie ciągłego niezadowolenia) i zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. Skutkuje osłabieniem koncentracji i produktywności, złym nastrojem, zwiększonym stresem i brakiem snu.
Może też spowodować, że cierpiący będą wierzyć, że są ciężarem dla swoich bliskich i otaczających ich osób. W rezultacie może to poważnie wpłynąć na relacje, własne postrzeganie siebie i codzienne życie.
Może Cię zainteresuje: Analiza błędu
Jak pozbyć się poczucia winy?
Przyznaj się do winy i weź za nią odpowiedzialność
Zadaj sobie pytanie: Czy zrobiłaś/eś coś złego? Jeśli tak to, jak możesz poprawić sytuację? Jeśli czujesz, że Twoja wina jest uzasadniona, podejmij działanie. Dokonuj zmian, zamiast pogrążać się w nieustającym poczuciu winy. Naprawiaj krzywdy i żyj swoim normalnym życiem dalej.
Zaakceptuj to, co się stało i przeproś
Jeśli zrobiłaś/eś coś złego lub bolesnego, musisz zaakceptować, że to się już stało, a Ty nie możesz zmienić przeszłości. Możesz natomiast załagodzić sytuację. Jeśli to możliwe, przeproś osobę, która została przez Ciebie skrzywdzona. Wynagrodź jej swoje niewłaściwe zachowanie.
Zrób to we właściwym czasie, ale potem odpuść i idź dalej. Im bardziej będziesz się skupiać na przekonaniu, że musisz zrobić coś więcej, tym bardziej będzie to kolidować z Twoimi emocjami.
Nie bój się mówić o swojej winie i wyrażać swoich obaw
Spróbuj wymienić powody, dla których czujesz się winna/y, aby jak najszybciej pozbyć się tych negatywnych uczuć. Ludzie, którzy cierpią z powodu nadmiernego poczucia winy, łatwo mogą stać się kozłami ofiarnymi za wszystko, co pójdzie źle.
Ucz się na błędach
Ciągłe powracanie do błędów z przeszłości nikomu nie pomoże, a już najmniej Tobie. Uzasadnione poczucie winy próbuje zwrócić naszą uwagę, abyśmy mogli się czegoś nauczyć z tego nieprzyjemnego doświadczenia. Jeśli wyciągniemy wnioski z naszego zachowania, będzie mniej prawdopodobne, że zrobimy to ponownie w przyszłości.
Przeczytaj także: Nauka na błędach – 5 sposobów, by wyciągnąć z nich właściwe wnioski
Nie idealizuj przesadnie siebie i innych
Nikt na świecie nie jest doskonały. Każdy z nas popełnia większe lub mniejsze błędy. Wszyscy jesteśmy czegoś winni. Myślenie w kategoriach wszystko albo nic lub dążenie do perfekcji w jakiejkolwiek części naszego życia jest receptą na szybką porażkę, ponieważ nigdy nie można jej osiągnąć. Doskonałość nie istnieje. Kluczem jest uświadomienie sobie błędu i zaakceptowanie tego, że jesteś tylko człowiekiem. Zachowaj perspektywę i nie zajmuj się wiecznym obwinianiem siebie, podważając poczucie własnej wartości.
Nie przyjmuj na siebie roli ofiary
Jeśli towarzyszy Ci chroniczne fałszywe poczucie winy musisz zwiększyć swoją tolerancję na trudne emocje, takie jak smutek i bezradność. Zaakceptuj fakt, że nie jesteś odpowiedzialny za nieszczęście innych ludzi. Odpowiadasz tylko za swoje czyny, myśli i słowa.
Przyjmij konsekwencje
Jeśli czujesz się winna/y z powodu czegoś naprawdę nagannego, karanego przez prawo, aby uspokoić swoje sumiennie, przyznaj się do winy i poddaj konsekwencjom. Tylko w ten sposób będziesz mieć możliwość budowania normalnego życia w przyszłości.
Cokolwiek złego stało się w przeszłości, możesz to naprawić, ulepszyć, prosić o przebaczenie lub poddać się konsekwencjom. Żeby iść odważnie dalej, skoncentruj się na życiu wolnym od poczucia winy!